O último discurso (“O grande ditador”)

Link curto pra esta publicação: fishuk.cc/chaplin-discurso

Aqui está outro texto que publiquei num antigo site sobre esperanto por mim mantido entre 2005 e ca. 2007. Trata-se do belo discurso proclamado por Charles Chaplin, no papel de Adenoid Hynkel, no filme O grande ditador, em que ele parodia Adolf Hitler e seus objetivos totalitários. O interessante é que no bairro dos judeus na “Tomânia”, muitas placas e nomes de lojas estão escritos num esperanto mais ou menos correto! Quem traduziu o discurso pro esperanto foi o esperantista alemão Hans-Georg Kaiser (n. 1954), também conhecido pelo pseudônimo “Cezaro”. Infelizmente o endereço original não existe mais, mas você ler seu blog atual e a tradução em português do texto de Chaplin. Seguem abaixo esta tradução (atualizei a ortografia), a tradução de Kaiser e uma pequena introdução em esperanto!

Jen alia teksto, kiun mi publikigis en malnova retejo pri Esperanto de mi subtenita inter 2005 kaj ĉ. 2007. Temas pri la bela alparolo proklamita de Charles Chaplin, rolanta Adenoid Hynkel, en la filmo La granda diktatoro, en kiu li parodias Adolfon Hitleron kaj liajn totalismajn celojn. Interese, ke en la kvartalo de la gejudoj en “Tomania”, multaj afiŝoj kaj nomoj de vendejoj estas skribitaj en pli-malpli korekta Esperanto! La Esperanta tradukinto de la alparolo estas la germana Esperantisto Hans-Georg Kaiser (n. 1954), ankaŭ konata sub la kromnomo “Cezaro”. Bedaŭrinde la originala adreso ne plu ekzistas, sed vi povas legi lian nuntempan blogon kaj la portugallingvan tradukon de la teksto de Chaplin:

Sinto muito, mas não pretendo ser um imperador. Não é esse o meu ofício. Não pretendo governar ou conquistar quem quer que seja. Gostaria de ajudar – se possível – judeus, o gentio... negros... brancos.

Todos nós desejamos ajudar uns aos outros. Os seres humanos são assim. Desejamos viver para a felicidade do próximo – não para o seu infortúnio. Por que havemos de odiar ou desprezar uns aos outros? Neste mundo há espaço para todos. A terra, que é boa e rica, pode prover todas as nossas necessidades.

O caminho da vida pode ser o da liberdade e da beleza, porém nos extraviamos. A cobiça envenenou a alma do homem... levantou no mundo as muralhas do ódio... e tem-nos feito marchar a passo de ganso para a miséria e os morticínios. Criamos a época da velocidade, mas nos sentimos enclausurados dentro dela. A máquina, que produz abundância, tem-nos deixado em penúria. Nossos conhecimentos fizeram-nos céticos; nossa inteligência, empedernidos e cruéis. Pensamos em demasia e sentimos bem pouco. Mais do que de máquinas, precisamos de humanidade. Mais do que de inteligência, precisamos de afeição e doçura. Sem essas duas virtudes, a vida será de violência e tudo será perdido.

A aviação e o rádio aproximaram-nos muito mais. A próxima natureza dessas coisas é um apelo eloquente à bondade do homem... um apelo à fraternidade universal... à união de todos nós. Neste mesmo instante a minha voz chega a milhões de pessoas pelo mundo afora... milhões de desesperados, homens, mulheres, criancinhas... vítimas de um sistema que tortura seres humanos e encarcera inocentes. Aos que me podem ouvir eu digo: “Não desespereis!” A desgraça que tem caído sobre nós não é mais do que o produto da cobiça em agonia... da amargura de homens que temem o avanço do progresso humano. Os homens que odeiam desparecerão, os ditadores sucumbem e o poder que do povo arrebataram há de retornar ao povo. E assim, enquanto morrem os homens, a liberdade nunca perecerá.

Soldados! Não vos entregueis a esses brutais... que vos desprezam... que vos escravizam... que arregimentam as vossas vidas... que ditam os vossos atos, as vossas ideias e os vossos sentimentos! Que vos fazem marchar no mesmo passo, que vos submetem a uma alimentação regrada, que vos tratam como um gado humano e que vos utilizam como carne para canhão! Não sois máquina! Homens é que sois! E com o amor da humanidade em vossas almas! Não odieis! Só odeiam os que não se fazem amar... os que não se fazem amar e os inumanos.

Soldados! Não batalheis pela escravidão! Lutai pela liberdade! No capítulo 17 do Evangelho de São Lucas, está escrito que o Reino de Deus está dentro do homem – não de um só homem ou um grupo de homens, mas dos homens todos! Está em vós! Vós, o povo, tendes o poder – o poder de criar máquinas. O poder de criar felicidade! Vós, o povo, tendes o poder de tornar esta vida livre e bela... de fazê-la uma aventura maravilhosa. Portanto – em nome da democracia – usemos desse poder, unamo-nos todos nós. Lutemos por um mundo novo... um mundo bom que a todos assegure o ensejo de trabalho, que dê futuro à mocidade e segurança à velhice.

É pela promessa de tais coisas que desalmados têm subido ao poder. Mas, só mistificam! Não cumprem o que prometem. Jamais o cumprirão! Os ditadores liberam-se, mas escravizam o povo. Lutemos agora para libertar o mundo, abater as fronteiras nacionais, dar fim à ganância, ao ódio e à prepotência. Lutemos por um mundo de razão, um mundo em que a ciência e o progresso conduzam à ventura de todos nós. Soldados, em nome da democracia, unamo-nos.

Hannah, estás me ouvindo? Onde te encontres, levanta os olhos! Vês, Hannah? O sol vai rompendo as nuvens que se dispersam! Estamos saindo da treva para a luz! Vamos entrando num mundo novo – um mundo melhor, em que os homens estarão acima da cobiça, do ódio e da brutalidade. Ergue os olhos, Hannah! A alma do homem ganhou asas e afinal começa a voar. Voa para o arco-íris, para a luz da esperança. Ergue os olhos, Hannah! Ergue os olhos!

Mi petas pri pardono, sed mi ne deziras esti imperiestro. Tio ne estas mia afero. Mi volas regi aŭ konkeri neniun. Mi volonte helpus al ĉiu, – se eblas. Al judoj, ne-judoj... nigruloj... blankuloj.

Ni ĉiuj volas helpi al ni reciproke: Homaj estaĵoj estas tiel. Ni volas vivi en reciproka feliĉo, ne per reciproka enmizerigo. Ni ne deziras hati kaj malestimegi nin. En ĉi tiu mondo estas loko por ĉiu. Kaj la bona tero estas riĉa kaj povas provizi ĉiujn.

La maniero de l’ vivo povas esti libera kaj agrabla, sed ni perdis la vojon. Avido venenis la homajn animojn, barikadis per malamo la mondon, puŝis nin en mizeron kaj al sangoverŝado. Ni evoluis rapidecon, sed enfermis nin mem. Maŝinoj, kiuj donas abundon, postlasis nin en bezono. Nia scio faris nin cinikaj, niaj sperto kaj lerto duraj kaj malafablaj. Ni pensas tro multe, ni sentas tro malmulte. Pli ol maŝinoj ni bezonas humanecon. Pli ol lerto kaj sperto ni bezonas afablecon kaj ĝentilecon. Sen tiuj kvalitoj vivo estos violenta kaj la volo de ĉiu perdita.

La aviadilo kaj la radio pli proksimigis nin. La vera naturo en tiuj aĵoj ja krias al homa boneco, krias al la universala frateco, al la unueco de ni ĉiuj. Jam nun mia voĉo atingas milionojn da senesperaj viroj, virinoj, kaj etaj infanoj - en la tuta mondo, viktimojn de sistemo, kiu torturas homojn kaj enkarcerigas senkulpulojn. Al tiuj, kiuj povas aŭskulti min, mi diras: “Ne malesperiĝu!” La mizero, kiu venis super nin, estas nenio alia krom la pasado de avido – la amareco de homoj, kiuj timas la homan progreson. La hato de la homaro pasos, kaj la diktatoroj elmortos, kaj la potencon, kiun ili forprenis de la homoj, revenos al la homoj. Kaj tiom longe, kiom homoj scios morti, la libero ne pereos.

Soldatoj! Ne fordonu vin al la bestaĉoj! kiuj malestimegas kaj sklavigas vin – kiuj komandas viajn vivojn, kiuj diras al vi, kion vi devas fari, kion pensi kaj kion senti. Kiuj severe trejnas kaj endietigas vin, kiuj traktas vin kiel bruton kaj nutras kanonojn per vi. Ne fordonu vin al tiuj kontraŭnaturaj uloj, al tiuj maŝinuloj kun maŝinmensoj kaj maŝinkoroj! Vi ne estas maŝinoj. Vi estas homoj! Kun la amo al la humaneco en viaj koroj! Ne malamu! Nur la ne-amataj malamas, kaj la kontraŭnaturaj!

Soldatoj! Ne batalu por la sklaveco! Batalu por la libero! En la deksepa ĉapitro de Sankta Luko estas skribite, ke la regno de Dio “...estas inter vi.” Nek en unu homo, nek en homgrupo, sed en ĉiuj! En vi! Vi, la homoj, posedas la povon, la povon krei maŝinojn. La povon krei feliĉon! Vi, la homoj, havas la povon por fari la vivon bela kaj libera, por fari el tiu vivo mirindan aventuron. Do – en la nomo de la demokratio – ni uzu tiun povon. Ni ĉiuj unuiĝu. Ni batalu por nova mondo, por humana mondo, por deca mondo, kiu ebligos al la homoj labori, kiu havigos al la junularo futuron, kaj sekurecon al la maljunularo.

Per tio, ke ili promesis al ni tiujn aferojn, la bestaĉoj transprenis la potencon. Sed ili mensogis! Diktatoroj liberigas sin mem, sed ili sklavigas la popolojn. Ni nun batalu por liberigi la mondon – por ŝiri teren naciajn barojn – por forigi la avidon, la malamon kaj la netoleremon. Ni batalu por mondo de prudento, en kiu la scienco kaj la progreso kondukos al al feliĉo de ĉiuj. Soldatoj, en la nomo de la demokratio, ni unuiĝu!

Hannah, ĉu vi povas aŭdi min? Kie ajn vi estas, rigardu supren al mi, Hannah! La nuboj leviĝas. Aperas la suno! El la tenebro ni eliras en la lumon. Ni alvenas en nova mondo, en pli afabla mondo, en kiu la homaro venkos sian avidon, sian malamon kaj sian brutalecon. Rigardu supren al mi, Hannah! La homa animo ricevis flugilojn kaj finfine ekflugas. Ĝi flugas en la ĉielarko, en la lumo de l’espero. Rigardu supren al mi, Hannah! Rigardu min!

Hannah